Hoe ik deal met mijn RSD

Tekst: Lise Visser

Ik stond onder een boom op het schoolplein toen ik de nummer één klacht over mij voor het eerst van mijn vriendinnetjes aanhoorde: “Je komt nooit voor jezelf op!” Het blies me compleet van mijn sokken, maar zo onredelijk vond ik het niet. Dus probeerde ik het uit. Laat ik eens een keer “nee” zeggen tegen iets dat ik niet wil. Het gevolg was ontevredenheid en heel veel groepsdruk van dezelfde vriendinnetjes die wilden dat ik voor mezelf opkwam. Ik snapte er helemaal niks van.

Afgewezen worden en niet snappen waarom, om vervolgens je gedrag aan te passen en weer afgewezen te worden, is iets wat ik als kind constant ervoer. Ik was extreem alert op de kleinste tekens van ontevredenheid. Ook veel volwassenen doen weinig moeite om hun frustratie naar kinderen te verbergen. Dan voel je je snel en vaak afgewezen, als je hier gevoelig voor bent. Ik probeerde dat koste wat het kost te voorkomen, en dan vooral ten koste van “jezelf zijn”. En dat ging altijd mis. Het resultaat was een vernietigende angst voor afwijzing en een wankel vertrouwen in mijn kunnen.

Angstmoe

Op de middelbare school haalde ik ineens héél goede cijfers en daar hoefde ik relatief weinig moeite voor te doen. Dat gaf me een goed stuk positief zelfbeeld. Iets waar ik een vuurtje van zelfvertrouwen mee kon stoken. Het probleem was alleen dat ik een hele nieuwe categorie afwijzing in elkaar had getoverd: afwijzing van jezelf. Ofwel, onverwachts slechte cijfers halen en je dan verschrikkelijk, achterlijk en dom voelen. En dat werd alleen maar versterkt door de afwijzing door (lees: verwarring bij) leerlingen, docenten en mijn ouders en hun -in mijn ogen- onoprechte medelijden (lees: goedbedoelde aansporing). Afwijzing was nu echt overal, aan de buitenkant én aan de binnenkant.

Het nadeel is dat je je daar echt héél slecht van gaat voelen. Het onverwachte voordeel is dat ik op een gegeven moment zo bang werd voor afwijzing dat ik geen kant meer op kon. Ik was als een raceauto met vastgelijmde wielen. Compleet uitgeput, wellicht geëxplodeerd en uiteindelijk stomweg te moe om de hele tijd bang te zijn. Temidden van alle vermoeidheid, in een kortstondig moment van helderheid, introduceerde de idiootheid van het hele concept zichzelf aan mij. Dat was genoeg om te beseffen wat ik mezelf aandeed (en dat ik dit mijzelf aandeed). En toen stortte ik helemaal in.

ADHD en autisme

Later besefte ik dat ik toen mijn eerste autistische burn-out had en er veel meer speelde dan cijfers. Ik was uitgeput van jarenlang ADHD en Autisme maskeren zonder dat ik wist dat ik beide had, en me altijd anders en dus alleen voelen. De angst, wat ik nu Rejection Sensitive Dysphoria (RSD) kan noemen, triggerde shutdowns. Dit is een soort naar binnen gerichte explosie als gevolg van overprikkeling, waarbij je je gedrag niet meer kunt controleren. Maar het ergste was dat ik zó bang was voor afwijzing dat ik me afgewezen voelen verwarde met afgewezen worden. En daar was ik allemaal zelf verantwoordelijk voor.

De psycholoog heeft “daar was ik allemaal zelf verantwoordelijk voor” iets weten te nuanceren. Ik was – excuus – ik ben niet verantwoordelijk voor de dingen die over mij en tegen mij zijn gezegd. En al helemaal niet voor de manier waarop die dingen zijn gezegd. Ik ben wél verantwoordelijk voor hoe ik met afwijzing omga, en dat is een goed iets. Dat betekent dat ik bepaal. En ik bepaalde dat ik te moe was om nog bang te zijn. Vooral omdat ik voor alles te moe was. Ik kon weer praten met vrienden zonder een zelfvernietigende innerlijke dialoog, omdat “gewoon plezier hebben” de minst vermoeiende optie was. Ik kon alleen ook niet naar verjaardagsfeestjes, omdat ik mijn hoofd van mijn nek wilde trekken door alle prikkels. Het was een vreemde fase van herstel en tussen het puin zitten.

De comeback

Ik klom gedurende drie-en-een-half jaar uit mijn burn-out en ontdekte tegen het einde dat ik ADHD heb en ook autistisch ben. Eerst was dat een opluchting. Tot ik besefte dat ik wilde stoppen met maskeren en dat dit drastische actie vereiste tegen de RSD. Hoe kan ik ooit mezelf zijn als zoveel mensen hardop bang zijn voor autisten en ook zo hun ideeën hebben over ADHD’ers? Of, pardon, vooroordelen koesteren jegens individuen met deze diagnoses - en dat dan aan je komen vertellen?

Ik kon afwijzing beter verwerken in de zin dat ik nu wist dat ik een shutdown had door een gevoelde afwijzing, in plaats van dramatische neigingen door krankzinnigheid. Het doel was helemaal geen shutdowns ervaren door afwijzing. Het resultaat was dat ik gevoelens verdrukte zodat de shutdown niet kwam en dan werd ik boos op mezelf wanneer dat toch gebeurde.

Praten helpt

De truc – blijkt – is praten. Cliché, omdat het waar is. Een harde les die ik meerdere keren op de harde manier heb moeten leren. En dan niet “ben je boos op mij?”, maar écht praten. Ik besloot mijn ouders, vriend en vriendinnen te vertellen over mijn angst voor afwijzing en wanneer ik die dan had. Hieruit heb ik kunnen concluderen dat ik veel tijd heb verspild met malen om afwijzing die nooit zou gebeuren, met bang zijn voor gedachten die niemand over me denkt en met huilen om afwijzing van mensen die me ‘alleen maar’ niet begrepen. Of die tien jaar oud waren en ook maar wat deden. Ik ben nog steeds bang voor échte afwijzing die wel uitmaakt, maar ik kan het steeds beter relativeren. Zelfs al is het keihard, direct en gemeen, het is iets wat me overkomt, niet iets wat bepaalt wie ik ben.

Mijn leestips over RSD bij ADHD en/of autisme:

https://neuroelfje.nl/neurodiversiteit/wat-is-rejection-sensitive-dysphoria/

https://a-typist.nl/rejection-sensitive-dysphoria-bij-autisme-wat-is-het-alvin-van-asselt/ 

https://ploeteren.nl/2023/03/18/pda-en-afwijzingsgevoeligheid/
Dit gaat specifiek over het PDA (pathological demand avoidance) profiel bij autisme. Voor sommigen misschien wel herkenbaar.

Bekijk ook onze webpagina over ADHD en RSD.