ADHD en ondernemen - kansen en uitdagingen

Tekst: Myouska Zwijnenburg

Najaar 2024 heb ik mijn masteronderzoek afgerond over de uitdagingen en kansen voor ondernemers met ADHD. In dit artikel deel ik de bevindingen uit dit onderzoek en geef ik enkele praktische tips voor ADHD’ers die ondernemen, of die eraan denken voor zichzelf te beginnen. 

Disclaimer: dit onderzoek is kwalitatief en gebaseerd op interviews met een relatief kleine groep ondernemers met ADHD. Bovendien focuste het onderzoek op de uitdagingen die ondernemers met ADHD ervaren, waardoor ook de onderzoeksgroep voornamelijk bestond uit ondernemers die zich herkenden in de aan ADHD gerelateerde uitdagingen. De bevindingen kunnen daarom niet worden gegeneraliseerd. Anders gezegd: het onderzoek biedt inzichten, maar is academisch niet volledig geverifieerd. 

ADHD en ondernemen

Ondernemerschap draait om het herkennen van kansen, het nemen van risico's en het hebben van een innovatieve mindset om succes te behalen.[1] Voor ondernemers met ADHD brengt dit zowel unieke mogelijkheden als uitdagingen met zich mee.

De kernsymptomen van ADHD, zoals hyperactiviteit en impulsiviteit, kunnen zich vertalen naar actief handelen, een creatieve mindset, de neiging om risico's te nemen en te innoveren. Dit kan bepaalde ondernemerschapsvaardigheden versterken[2] en maakt mensen met ADHD vatbaar voor ondernemingssucces[3]. Toch blijven er in de praktijk vaak uitdagingen bestaan om deze voordelen optimaal te benutten en de negatieve effecten van ADHD-symptomen te minimaliseren[4].

Vier uitdagingen en tips

Uit mijn onderzoek kwamen vier belangrijke uitdagingen naar voren voor ondernemers met ADHD. De eerste drie zijn waarschijnlijk bij veel ADHD'ers wel bekend. De vierde uitdaging is een unieke uitkomst uit dit onderzoek en biedt een belangrijke meerwaarde aan de huidige kennis over ondernemen met ADHD.  Hieronder bespreek ik de vier uitdagingen en geef ik een tip voor als jij hier last van hebt. 

1 Communicatie

Ondernemers met ADHD hebben vaak moeite met effectieve communicatie, vooral schriftelijk. Dit wordt veroorzaakt door hyperactiviteit in de hersenen, vergeetachtigheid, en een hoge mate van energie, passie, en/of enthousiasme. Deelnemers aan het onderzoek merkten op dat hun denkprocessen anders werken dan die van neurotypische individuen (mensen zonder ‘een label’). Ze slaan vaak denkstappen over (gaan meteen van stap 1 naar 5), terwijl een neurotypisch brein eerder denkt in stappen van 1-2-3-4-5. Dit kan leiden tot misverstanden en moeilijkheden bij het nauwkeurig overbrengen van ideeën aan teamleden, stakeholders en investeerders. 

Veelvoorkomende communicatie-uitdagingen voor ondernemers met ADHD zijn onder andere:

• Focusverlies tijdens gesprekken: missen van belangrijke details in het verhaal van de ander doordat de aandacht snel afdwaalt en/of moeite om zelf niet af te dwalen in het vertellen van een verhaal, waardoor de ander afhaakt.
• Mentale onrust en impulsiviteit: gedachten buitelen over elkaar heen, wat kan leiden tot het onderbreken van andere personen of impulsief reageren zonder goed na te denken over de impact.

Zoals één van de geïnterviewde ondernemers met ADHD het treffend zei: “Communiceren voelt vaak als jongleren op een bewegende bal. Het vereist constante focus en kan zeer vermoeiend zijn. Daarbij is het niet alleen een uitdaging om mijn eigen gedachten te beheersen, maar ook om ervoor te zorgen dat anderen die goed begrijpen.”

Tip voor effectievere communicatie
Een ondernemer die hier last van heeft kan visuele hulpmiddelen zoals mindmaps of checklists gebruiken om gedachten te ordenen en communicatiemomenten voor te bereiden.

Meer informatie inclusief tips:ADDitude Magazine

2 Executief Functioneren

Voor ondernemers met ADHD is het effectief uitvoeren van dagelijkse taken, zowel persoonlijk als professioneel, vaak een uitdaging. Problemen zoals vergeetachtigheid, uitstelgedrag, moeite met plannen en het verliezen van focus worden verergerd door de neiging tot afleiding, verlies van passie na de opstartperiode, en een hekel aan routinetaken. Dit kan leiden tot inefficiëntie, gemiste kansen en zelfs financiële problemen.

Ook perfectionisme helpt niet. Zoals een deelnemer aangaf: “Voordat ik zelfs maar begin, denk ik al aan hoe moeilijk het zal zijn om het af te maken. Ik wil niets slechts aanleveren”. Daarnaast ervaren sommigen bepaalde werkzaamheden, zoals de administratie, als buitensporig zwaar: “Administratie laat één dag aanvoelen als een maand”. Dit kan leiden tot vermijdingsgedrag en het uitstellen van belangrijke taken. Bovendien hebben veel ondernemers met ADHD moeite met hun energie-management: “Mijn energie doseren is het probleem... Als jij [in dit geval de interviewer] zo weg bent, ben ik moe. Dat is niet omdat je saaie vragen stelt. Integendeel, het is intrigerend. Dus ik geef alles”. Er is ook een sterke neiging om te veel taken aan te nemen, gedreven door passie en nieuwsgierigheid: “Als ik geïnteresseerd ben, wil ik alles weten”. In combinatie met de moeite om taken te delegeren, kan dit leiden tot overwerken of het niet afronden van projecten.

Tip voor bovenstaande uitdagingen
Herken jij jezelf hierin? Lees dezeinformatie inclusief tips:ADDitude Magazine

3 Zelfbeeld

Ondernemers met ADHD hebben vaak moeite om hun eigen manier van denken te begrijpen en/of te accepteren. Het is een uitdaging om hun anders werkende brein uit te leggen aan mensen die geen ADHD hebben. Ze proberen vaak hun ‘anders zijn’ te verbergen of te corrigeren en zien daarnaast vooral dat zij (simpele) taken als moeilijker ervaren in vergelijking met anderen. Wat weer bijdraagt aan een algemeen gebrek aan zelfvertrouwen[5]. Deze lage Entrepreneurial Self-Efficacy, aangewakkerd door eerdere ervaringen van ‘er niet bij horen’ en anders denken, kan leiden tot gevoelens van ontoereikendheid en het imposter syndrome (‘twijfelen aan eigen competentie ondanks bewezen succes’).

Voorbeeld van een concreet gevolg hiervan: een ondernemer met ADHD vraagt een relatief lage prijs voor zijn diensten, omdat hij zichzelf niet als ‘waardig genoeg’ ziet, zelfs als zijn werk van hoge kwaliteit is. Dit kan hem financieel benadelen en zijn groeipotentieel beperken.

Tip voor meer zelfvertrouwen
Heb je (soms) last van een negatief zelfbeeld? Bekijk de Tips Zelfvertrouwen & ADHD: ADDitude Magazine. Wil je er meer over lezen? Zoek het onderzoek op van Tucker et al., 2021 of dit artikel op ResearchGate.

De sterke kanten van ADHD kunnen ‘doorschieten’

Ondernemers met ADHD bezitten specifieke sterktes, zoals een positieve mindset, het vermogen om meerdere dingen tegelijkertijd te overzien (meta-overzicht), probleemoplossend vermogen, en een hoge mate van passie voor hun ideeën. Deze sterktes kunnen echter ook uitdagingen worden als ze niet goed worden ‘gebalanceerd’.

Een paar voorbeelden:

• Effectieve probleemoplossing: kan ontaarden in het oplossen van onnodige problemen of het geven van ongevraagd advies.
• Een almaar positieve mindset: kan ertoe leiden dat ondernemers negatieve feedback of problemen internaliseren en niet delen met het team.
• Meta-overzicht: dit vermogen om meerdere dingen tegelijkertijd te overzien kan leiden tot communicatieproblemen, uiteindelijk toch verlies van overzicht, en afleiding.
• Hoge passie: kan leiden tot tunnelvisie, waarbij ondernemers het bredere plaatje uit het oog verliezen of zich overmatig focussen op een enkel aspect van hun bedrijf.

 Voor ondernemers met ADHD is het belangrijk om hun unieke sterke punten effectief te balanceren, zodat ze er niet in doorschieten. Hoewel er nog weinig bekend is over het ‘spanningsveld’ tussen ADHD-gerelateerde kwaliteiten en de inherente negatieve keerzijden ervan, blijkt uit de interviews dat dit mechanisme juist bij ondernemers met ADHD een rol van betekenis speelt. Het woordje ‘te’ (te veel, te snel, te graag willen) komt vaak naar voren als verklaring voor waarom dingen soms moeizaam gaan of mislukken.

Best practices – tips van ondernemers met ADHD

Omdat er nog weinig bekend is over dit onderwerp, heb ik op basis van mijn interviews met ondernemers een aantal tips opgesteld. Deze ‘best practices’ zijn bedoeld om ondernemers (en andere werkenden) met ADHD te helpen hun creatieve energie en sterke punten op een effectieve manier in te zetten. Hopelijk zit er ook iets voor jou tussen.

Een van de belangrijkste inzichten is dat ondernemers met ADHD veel baat hebben bij samenwerking met een ‘accountability buddy’ of een business coach. Dit hoeft niet per se een professionele hulpverlener te zijn; het kan net zo goed je partner, een goede vriend of iemand anders met ADHD zijn. Het doel is dat deze persoon je helpt om je overvloedige (creatieve) energie te kanaliseren en om te zetten in concrete, beheersbare stappen. Dit voorkomt dat je verzandt in te veel enthousiasme of ongestructureerde ideeën, steeds nieuwe dingen wilt proberen, of alleen de ‘leuke taken’ doet zonder door te zetten.

Het lijkt misschien simpel, maar het is heel belangrijk om tijd en energie te investeren in het ontdekken hoe jouw brein werkt, en welke werkwijze hier het best bij past. Probeer verschillende methoden (b.v. werken op verschillende tijdstippen, wisselen van werkplek, het stellen van deadlines met een accountability partner, of het gebruiken van to-do lijstjes, kalenders en medicijnen). Maak een overzicht van wat je hebt geprobeerd en wat wel of niet werkt. Wekelijkse feedbackmomenten met je ‘accountability buddy’ of iemand die kritisch kan meedenken, kunnen je helpen om structuur aan te brengen in je plannen en je aanpak continu te verfijnen.

Zelfreflectie en regelmatige feedback zijn essentieel voor succes, vooral voor mensen met ADHD. Omarm “falen” als een noodzakelijke stap naar succes en wees geduldig met jezelf tijdens dit proces. En dan nog het belangrijkste: laat los wat niet werkt.

Een werkplek die creativiteit stimuleert en waar (gratis) trainingen worden aangeboden, kan helpen je productiviteit te maximaliseren. Ben je ondernemer? Overweeg dan te investeren in trainingen die specifiek gericht zijn op jouw ADHD-brein. Daarnaast kan een team dat ADHD begrijpt en emotionele verbondenheid tussen teamleden bevordert, bijdragen aan een ondersteunende en inclusieve werkomgeving. Een complementair team stelt je in staat om je te richten op je sterke punten, in plaats van je energie te verspillen aan taken die niet bij je passen

En heel belangrijk: vind jouw doel en behaal dat stapsgewijs. Mensen met ADHD functioneren vaak het beste wanneer ze werken voor iets groters, iets dat hen emotioneel raakt[6]. Het is daarbij wel van groot belang om haalbare doelen te stellen en strategieën te ontwikkelen die jouw pad naar deze doelen vereenvoudigen. Verdeel je grote doelen in kleinere, meer beheersbare stappen (meetbare doelen). En vier het elke keer als je het haalt om focus te behouden en voor regelmatige motivatie te zorgen.

Als laatste: zorg voor je broodnodige ‘dopaminemomentjes’. Gebruik bijvoorbeeld spraakmemo’s of notities die je kunt afvinken. Het afvinken van voltooide taken kan een directe dopamine-boost geven. Vergeet niet om activiteiten te ondernemen die je dopamine helpen reguleren. Dit kan bijvoorbeeld gaan om sporten, zwemmen, wandelen in de natuur, sociale media pauzes inlassen, gezond eten, je problemen opschrijven en je gedachten ordenen.

Al met al is ondernemen met ADHD zowel uitdagend als lonend. ADHD hoeft geen obstakel te zijn voor succes; het kan juist een bron van kracht en creativiteit zijn. Door inzicht te krijgen in je eigen patronen en strategieën te ontwikkelen die passen bij jouw manier van werken, kun je jouw ondernemerschap naar een hoger niveau tillen. Jij bent wellicht beter uitgerust dan velen om een succesvolle ondernemer te zijn. Geloof in jezelf, want uiteindelijk is ondernemen altijd een kwestie van risico nemen. Je kunt het!

Bronnen:

-Diandra, D., & Azmy, A. (2020). Understanding Definition of Entrepreneurship. Journal of Management Accounting and Economics, 7, 2020–2383.
-Lerner, D., Hunt, R., & Verheul, I. (2018). Dueling Banjos: Harmony and Discord between ADHD and Entrepreneurship. Academy of Management Perspectives, 32. https://doi.org/10.5465/amp.2016.0178
-Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research. The Academy of Management Review, 25(1), 217–226. https://doi.org/10.2307/259271
-Hatak, I., Chang, M., Harms, R., & Wiklund, J. (2021). ADHD symptoms, entrepreneurial passion, and entrepreneurial performance. Small Business Economics, 57(4), 1693–1713. https://doi.org/10.1007/s11187-020-00397-x
-Shirokova, G., Shakina, E., Bacon-Gerasymenko, V., & Wales, W. (2022). Entrepreneurial orientation as a mediator of ADHD – Performance relationship: A staged quasi-replication study. Journal of Business Venturing Insights, 17, e00312. https://doi.org/10.1016/j.jbvi.2022.e00312
-Verheul, I., Block, J., Burmeister-Lamp, K., Thurik, R., Tiemeier, H., & Turturea, R. (2015). ADHD-like behavior and entrepreneurial intentions. Small Business Economics, 45(1), 85–101. https://doi.org/10.1007/s11187-015-9642-4
-Wismans, A., Thurik, R., Verheul, I., Torrès, O., & Kamei, K. (2020). Attention‐Deficit Hyperactivity Disorder Symptoms and Entrepreneurial Orientation: A Replication Note. Applied Psychology, 69(3), 1093–1112. https://doi.org/10.1111/apps.12247
-Yu, W., Wiklund, J., & Pérez-Luño, A. (2021). ADHD Symptoms, Entrepreneurial Orientation (EO), and Firm Performance. Entrepreneurship Theory and Practice, 45(1), 92–117. https://doi.org/10.1177/1042258719892987