The female touch - ADHD bij vrouwen
Vrouwen zijn anders dan mannen. Vive la petite différence? Zeker. Toch betekent dit verschil niet altijd een feestje voor vrouwen met ADHD. Want vrouwelijke hormonen gaan aan de haal met de ADHD. Of andersom. Dan is er nog de zwangerschap. Hoe zit het precies met die female touch van ADHD en wat zijn de oplossingen?
Tekst: Rob Pereira
In dit artikel lees je over de drie meest voorkomende levensmomenten waarbij ADHD extra lastig kan zijn als je vrouw bent en wat je eraan kunt doen: de menstruatiecyclus, de zwangerschap en borstvoeding.
Menstruatiecyclus en hormonen
De menstruatiecyclus begint gemiddeld rond het 13e jaar en stopt gemiddeld rond de 50 jaar (menopauze). 
Elke cyclus van 4 weken eindigt met de menstruatie. Tijdens die cyclus variëren de betrokken hormonen sterk In de 4e week, de week vóór de menstruatie, gaan de groene en de blauwe lijn omlaag. Voor sommige vrouwen (en hun partners en kinderen) is dit een lastige week. Oorzaak hiervan lijkt de invloed die deze hormonen hebben op dopamine: dalende spiegels van deze hormonen leiden tot dalende dopamine. Dit kan zich uiten in prikkelbaarheid, wisselende stemmingen, slechter humeur en moeheid. Als het heel heftig is, wordt dit ook wel PMS genoemd, premenstrueel syndroom. Sommige vrouwen hebben hier helemaal geen last van, anderen lijden jarenlang.
Nu is -eenvoudig gezegd- bij mensen met ADHD de dopaminespiegel standaard al wat verlaagd. Een extra dopamine-dip in deze 4e week kan er bij vrouwen met ADHD dus extra inhakken.
Er zijn logischerwijs twee oplossingen voor dit verschijnsel: óf zorgen dat de hormonen op peil blijven óf de dopamine wat aanvullen. Dat eerste doe je met de pil (met oestrogenen of progesteron). Alternatief is om in die week je dosis ADHD-medicatie iets te verhogen om zo de dopamine-dip te vermijden. NB: dit werkt alleen bij stimulantia, zoals methylfenidaat en dexamfetamine.
Menopauze
Tijdens de menopauze gebeurt er iets vergelijkbaars: het vrouwelijke hormoon oestrogeen daalt ‘voor goed’ naar een lager peil. In die overgangsperiode ervaren sommige vrouwen duidelijk meer ADHD-achtige symptomen. De behandeling is hetzelfde: aanvullen van hormonen met hiervoor bedoelde ‘overgangs’-medicatie of aanvullen van de dopamine met ADHD-medicatie. Beide hebben hun eigen voordelen en bezwaren. Praat er in elk geval over met je behandelaar!
Hormonen en zwangerschap
Tijdens de menstruatiecyclus en menopauze hebben dalende spiegels van de hormonen progesteron en oestrogeen dalende dopamine tot gevolg. Bij zwangerschap is het net andersom: deze hormonen nemen juist toe, tot ongeveer week 34 (de paarse en blauwe lijn in het plaatje hiernaast). Hierdoor kan het zijn dat je minder medicatie nodig hebt. Maar misschien heb je, ondanks dit ‘spel van hormonen en dopamine’, je medicatie toch nodig om goed te functioneren op het werk en in het sociale leven. Dan hoef je niet meteen te stoppen, is het goede nieuws. Zie hieronder. Wil je toch graag stoppen? Doe dit dan in overleg met je arts. Want te weinig kan ook risico’s met zich meebrengen. Bijvoorbeeld de stress kan toenemen, je let niet goed op in het verkeer, je functioneert niet goed op je werk en gaat fouten maken, enz.
Zwangerschap en ADHD-medicatie
Als je zwanger bent en ADHD hebt, hoe zit het dan met medicatie? Is er risico voor jouw ongeboren kindje? Gelukkig komt daar steeds meer onderzoek naar, zodat je een goede afweging kunt maken. Onderzoek uit 2023 laat zien dat er geen verhoogd risico is als de moeder tijdens haar zwangerschap ADHD-medicatie gebruikt. Dit geldt zowel voor eventuele impact op de groei, als eventuele ontwikkeling van een neurologische ontwikkelingsproblemen. Het onderzoek is gedaan bij alle veel gebruikte medicatie-varianten voor ADHD. Aldus deze korte samenvatting van het onderzoek (in het Engels).
Verder zijn dit ook aandachtspunten bij zwangerschap:meteen stoppen met roken en drinken! En natuurlijk ook gezond eten, genoeg bewegen, goed slapen en zo min mogelijk stress, voor zover je daar invloed op hebt.
Borstvoeding en medicatie
En mag je kind dan borstvoeding hebben, als je medicatie gebruikt? Het wordt afgeraden, maar zoals altijd moet je de voor- en nadelen tegen elkaar afwegen. Methylfenidaat heeft weinig tot geen invloed op het kind dat borstvoeding krijgt. Misschien heeft het een iets snellere hartslag. Dat geldt ook voor dexamfetamine, hoewel dit in iets hogere concentratie in moedermelk verschijnt. Samengevat wegen de voordelen op tegen de potentiële nadelen, zowel voor het kind als voor de moeder.
Het is een misvatting dat ADHD-medicatie tijdens de zwangerschap en/of de borstvoeding zorgt voor ADHD-symptomen bij het kind. Natuurlijk heeft het kind wel een kans op het ontwikkelen van ADHD, maar dat is vanwege de erfelijkheid van ADHD. Des te belangrijker is het om vanaf het begin goed te letten op ritme, regelmaat en rust. En vooral ook op een consequente en duidelijke opvoeding. Positiviteit is hierbij essentieel, een negatieve opvoeding maakt meer kapot dan je lief is.
De boodschap is dus: wees je bewust van je hormonen en van de interactie met medicatie. Weeg altijd op een verstandige manier voor- en nadelen tegen elkaar af tijdens zwangerschap en borstvoeding.
Dit artikel verscheen eerder in Impuls & Woortblind Magazine nr 2-2021.
