Een onzichtbare strijd met afwijzing
Voor veel mensen met ADHD is het dagelijks leven al een uitdaging. Concentratieproblemen, impulsiviteit, en moeite met plannen en organiseren zijn bekende symptomen. Maar er is een minder bekend aspect van ADHD dat ook voor velen een groot obstakel vormt: Rejection Sensitive Dysphoria (RSD).
Tekst: Marije Koelman
Deze overgevoeligheid voor afwijzing kan een enorme emotionele impact hebben en het zelfvertrouwen flink ondermijnen. In dit artikel duiken we dieper in de relatie tussen ADHD en RSD en bieden we handvatten om ermee om te gaan.
Wat is RSD?
Rejection Sensitive Dysphoria, vrij vertaald als "afwijzingsgevoelige somberheid," is een intense emotionele reactie op (vermeende) afwijzing of kritiek. Het woord "dysphoria" verwijst naar een diep gevoel van ongemak of onvrede. Mensen met RSD kunnen zich buitensporig gekwetst voelen door situaties waarin ze worden afgewezen of bekritiseerd. Bij RSD gaat het niet alleen om feitelijke afwijzing. Als je RSD hebt ervaar je vaak ook afwijzing als die er helemaal niet is. Dit maakt sociale interacties en relaties extra ingewikkeld.
Hoe hangt RSD samen met ADHD?
Mensen met ADHD hebben vaak moeite met emotionele zelfcontrole en het reguleren van emoties. Dit maakt hen vatbaarder voor intense gevoelens, zoals die van afwijzing, schaamte, of verdriet. Daarnaast hebben veel mensen met ADHD al van kinds af aan te horen gekregen dat ze ‘meer hun best moeten doen’, lui zijn, altijd hun spullen kwijt zijn, etc. De kans is groot dat dit bij hen vaker voorkwam dan bij anderen.
RSD is geen officiële diagnose binnen ADHD, maar veel mensen met ADHD herkennen zich in de symptomen. Onderzoeken tonen aan dat deze overgevoeligheid bij een groot percentage van hen voorkomt. RSD kan de impact van ADHD vergroten, doordat het gevoelens van onzekerheid, faalangst en sociale isolatie versterkt.
Hoe uit RSD zich?
RSD kan op verschillende manieren tot uiting komen, zoals:
- Intense emotionele pijn: Een kleine opmerking of afwijzing kan voelen als een grote persoonlijke aanval. Dit kan variëren van verdriet tot woede of zelfs een kortsluiting van gevoelens.
- Perfectionisme: Mensen met RSD proberen vaak afwijzing te vermijden door extreem hoge verwachtingen aan zichzelf te stellen. Als ze die niet halen, leidt dit vaak tot een negatieve spiraal van zelfkritiek.
- Vermijden van sociale situaties: De angst voor afwijzing kan ertoe leiden dat mensen met RSD zich terugtrekken uit sociale interacties of uitdagingen uit de weg gaan.
- Fysieke symptomen: De emotionele impact van RSD kan zich soms uiten in fysieke klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, of een gevoel van verstikking.
De impact van RSD
RSD kan het dagelijks leven sterk beïnvloeden. In werksituaties kunnen mensen bijvoorbeeld extreem gevoelig reageren op feedback, wat hun functioneren en zelfbeeld ondermijnt. In relaties leidt RSD vaak tot misverstanden, omdat partners moeite hebben de intensiteit van de emoties te begrijpen. Deze gevoeligheid kan ook een rol spelen in sociale isolatie, doordat de angst voor kritiek sterker wordt dan de wens om contact te zoeken.
Wat kun je doen tegen RSD?
Hoewel er geen directe "oplossing" is voor RSD, zijn er wel manieren om de impact ervan te beperken:
1. Bewustwording
Het begint met het herkennen van de symptomen. Weten dat je gevoelig bent voor afwijzing en dat dit voortkomt uit je ADHD, kan je helpen de emotionele reacties beter te begrijpen en relativeren.
2. Zelfcompassie
Wees mild voor jezelf. Onthoud dat RSD geen zwakte is, maar een reactie die begrijpelijk is, met jouw ADHD-brein en wat je (als kind) mogelijk aan negatieve reacties kreeg op jouw gedrag. Het is oké om deze gevoelens te hebben, maar ze definiëren je niet.
3. Communicatie
Deel je ervaringen met mensen in je omgeving. Door open te zijn over je overgevoeligheid, kunnen anderen je beter begrijpen en ondersteunen.
4. Professionele hulp
Een therapeut die gespecialiseerd is in ADHD kan je helpen om patronen te herkennen en strategieën te ontwikkelen om beter om te gaan met RSD. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kunnen helpen om negatieve gedachten te doorbreken.
5. Medicatie
In sommige gevallen kan medicatie voor ADHD ook helpen om de intensiteit van RSD-symptomen te verminderen. Dit is uiteraard een persoonlijke keuze die je met je arts kunt bespreken.
6. Focus op jouw sterke punten
ADHD brengt uitdagingen, maar ook unieke talenten zoals creativiteit, enthousiasme en doorzettingsvermogen. Door te focussen op wat je goed kunt, versterk je je zelfvertrouwen en weerbaarheid.
RSD: last of levensles?
Hoewel RSD een grote uitdaging kan zijn, biedt het ook kansen om je zelfbewustzijn te vergroten. Door te werken aan emotionele regulatie en communicatie, kun je sterker uit deze strijd komen. Het belangrijkste is om te onthouden dat je niet alleen bent. RSD is een gedeelde ervaring binnen de ADHD-gemeenschap, en er is ondersteuning beschikbaar.
Herken je jezelf in dit verhaal? Dan is de eerste stap naar verandering al gezet. Het begrijpen van RSD is een krachtig hulpmiddel om jezelf beter te leren kennen en de regie over je emoties terug te nemen. Je bent meer dan je gevoeligheid; je bent een compleet mens, met talenten, dromen en een unieke plek in deze wereld.
Meer over RSD en ADHD:
- Lees het verhaal van Lise, met ADHD en autisme. Over haar RSD, shutdowns en haar leestips over RSD.
- Deze pagina van ADDitude over RSD en ADHD (Engelstalig)
- Bekijk ons webinar 'Bang voor nee'
