Waarom eetbuien en AD(H)D vaak samengaan en wat je eraan kunt doen
Een groot Big Mac menu met friet, frietsaus en cola, 4 losse burgers, 9 Chicken McNuggets met zoetzure saus, 1 McFlurry en 1 Iced Frappé Mokka Chocolade met slagroom...nee dit is geen bestelling voor een hele groep, maar voor een persoon. Als je dit een paar keer per week naast je “gewone” voeding wegwerkt, is de kans groot dat je BED hebt. BED staat voor Binge Eating Disorder oftewel eetbuistoornis.
Tekst: Laura Heuter
Wat is BED?
Bij de eetbuistoornis (Binge Eating Disorder) heb je eetbuien zonder dat je compenseert door bijvoorbeeld te braken, of overmatig te sporten. We spreken al van een eetbuistoornis als je twaalf weken achter elkaar ten minste één eetbui per week hebt. Bij een eetbui eet je grote hoeveelheden en ervaar je controleverlies over je eetgedrag. Dit leidt vaak tot negatieve emoties, zoals schuld- en schaamtegevoelens. (Bron: Co-eur Over Binge Eating Disorder – Co-eur - Multidisciplinaire Behandeling Van Eetstoornissen, 2023)
Mensen die BED hebben, zitten vaak in een vicieuze cirkel. Een eetbui kan ontstaan, omdat iemand niet kan omgaan met negatieve emoties of een leegte in zichzelf probeert te vullen met eten. De eetbui kan in eerste instantie zorgen voor een veilig gevoel, een dopamine boost, troost bieden of als beloning werken. Helaas zijn deze positieve gevoelens maar van korte duur en worden ze gevolgd door schuldgevoelens, straffende gedachten, schaamte, enz. Deze gedachten zorgen er vaak voor dat mensen weer in een nieuwe eetbui belanden, waardoor de cirkel weer rond is.
Stigma op overgewicht
Vaak hebben mensen met BED (ernstig) overgewicht. Mensen met overgewicht worden vaak bestempeld als lui en ongedisciplineerd en daardoor regelmatig niet serieus genomen. Instagrammers, influencers en modellen die staan voor body positivity en trots hun plus size lijf laten zien, hebben gedeeltelijk voor een positieve ontwikkeling gezorgd. Maar zij krijgen via sociale media platformen ook regelmatig te maken met beledigende en zelfs bedreigende commentaren en berichten.
Daarnaast is BED nog steeds relatief onbekend in Nederland, waardoor er weinig of geen begrip is voor het hebben van eetbuien. Er zijn dus maar weinig mensen die openlijk iets over hun BED-diagnose durven te delen, uit angst voor oordelen en kleinerende of beledigende opmerkingen. Meestal doen ze hun verhaal daarom anoniem op online platformen of tijdschriften om de stoornis toch onder de aandacht te brengen.
De relatie tussen ADHD en BED
De relatie tussen ADHD en andere eetstoornissen wordt nog steeds volop onderzocht, maar er is dankzij uitgebreide onderzoeken al veel informatie beschikbaar. Vooral in de VS is men op onderzoeksvlak en behandelmethoden al in een vergevorderd stadium.
Beloningssysteem
Bepaalde ADHD-kenmerken, zoals problemen met emotieregulatie en impulsiviteit, zijn de perfecte basis voor BED. Daarnaast werkt het beloningssysteem van het AD(H)D brein vaak minder goed dan bij mensen zonder AD(H)D. Doordat het brein van iemand met ADHD in mindere mate reageert op beloningen, is er een veel grotere hoeveelheid nodig om hetzelfde positieve effect te bereiken als bij mensen zonder AD(H)D. Volgens een artikel in de National Geographic (2023) blijkt uit onderzoek dat AD(H)D-hersenenen gevoeliger zijn voor beloningen in de vorm van voedsel.
Naast de gevoeligheid voor beloning door eten, hebben AD(H)D'ers moeite met het herkennen van hongersignalen. Zo slaan ze ook vaak maaltijden over, om die reden. In het geval van BED betekent dit dat je geen rem kent en maar doorgaat, ook al weet je dat het niet goed is. Stoppen met eten tijdens een bui is bijna onmogelijk.
Hoe kom ik van mijn BED af?
Het is belangrijk om te beseffen dat mislukte dieet- en/of afvalpogingen op geen enkele manier een teken van te weinig discipline of falen zijn. Iedereen die met gewichtsproblemen kampt als gevolg van een eetstoornis heeft vast ooit te horen gekregen dat ‘je gewoon de knop moet omzetten’ en dat het dan ‘vanzelf gaat’. Dit soort uitspraken zijn allesbehalve helpend en kloppen daarnaast ook niet. Zeker niet als er sprake is van ADHD.
En er is goed nieuws: ondanks de relatieve onbekendheid van BED zijn er veel GGZ-instellingen in heel Nederland die BED-behandeltrajecten aanbieden. Een behandeling bestaat vaak uit CGT (cognitieve gedragstherapie) in combinatie met andere behandelmethodes en - altijd in overleg met een psychiater of specialist - medicatie voor bijvoorbeeld ADHD of andere bijkomende problemen.
Behandeling van BED en ADHD met medicatie
Een bekend medicijn dat vooral bij volwassenen met AD(H)D wordt ingezet, is Elvanse. De werkzame stof van Elvanse is lisdexamfetaminedimesylaat, lisdex afgekort. Lisdex heeft invloed op de hersendelen die door AD(H)D minder goed werken en daardoor zorgen voor concentratieproblemen en impulsiviteit. Betere concentratie, structuur en minder impulsiviteit hebben daarnaast ook een positief effect op het reguleren van eetstoornissen. Doordat er meer rust in een AD(H)D brein komt, is iemand beter in staat om na te denken voordat hij/zij overgaat tot actie en nemen eetbuien in de regel snel af.
In de VS wordt Elvanse (Vyvanse is de Amerikaanse naam) niet alleen ingezet voor de behandeling van AD(H)D, maar is na goedkeuring door de FDA ook het eerste en tot nu toe enige toegestane medicijn in de VS voor de behandeling van BED. De FDA (Food and Drug Administration) is het equivalent van het EMA (Europees Geneesmiddelenbureau) en beslist onder andere of medicijnen veilig genoeg zijn om toegelaten te worden op de markt. Ook in Nederland zijn er psychiaters en andere specialisten die mensen met AD(H)D om die reden soms adviseren om Elvanse te gebruiken, vanwege het positieve effect op het reguleren van eetbuien.
Hulp is mogelijk
Ondanks de relatieve onbekendheid van BED bestaan er al geruime tijd gerichte therapietrajecten. Voor mensen die overwegen om een BED-behandeltraject te starten en al een AD(H)D-diagnose hebben is het aan te raden om bij praktijken of instellingen te informeren of AD(H)D wordt meegenomen in de behandeling. Sommige zorgaanbieders op het gebied van eetproblemen, zoals Co-eur, vermelden dit ook al specifiek op de website. Bij een BED-behandeltraject is bijna altijd sprake van een multidisciplinaire aanpak (meerdere behandelaren). In het geval van een eetbuistoornis zien cliënten naast een psycholoog meestal ook een diëtist en een psychiater. In overleg met de psychiater kun je besluiten of het nuttig is om te starten met medicatie om de eetbuien onder controle te krijgen.
Neem jezelf serieus
Of je wel of niet kiest voor een behandeling is uiteraard een hele persoonlijke keuze. Hoe dan ook is het van groot belang om BED - zeker in combinatie met AD(H)D – serieus te nemen. Denk jij dat je misschien last hebt van BED naast je ADHD? Aarzel dan niet dit bij je ADHD-behandelaar te melden. Want de impact ervan op je gezondheid is groter dan je misschien denkt. En een behandeling van ADHD en BED samen is zeker een optie.
“Eating disorders are a serious medical condition. Approximately 15 percent of males and females with eating disorders will lose their life to this illness, often through cardiac arrest or suicide. Recovery is possible, though, for patients with ADHD who have an eating disorder, provided that the right team of professionals treats both. Your life is worth the fight.” (bron: https://www.additudemag.com/adhd-linked-to-eating-disorders/)
Overige bronnen
Christiansen, S. (2024, September 29). What does it mean to binge? Verywell Health. https://www.verywellhealth.com/binge-definition-5116533
Admin. (2023, July 29). What is the relationship between ADHD and obesity / eating habits? ADHDAwarenessMonth 2024. https://www.adhdawarenessmonth.org/relationship-between-adhd-and-obesity/
